Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny. NOWE Oblicza geografii. Zakres rozszerzony. Część 1

 

Wymagania na poszczególne oceny

na ocenę dopuszczającą

na ocenę dostateczną

na ocenę dobrą

na ocenę bardzo dobrą

na ocenę celującą

2

3

4

5

6

I.     Obraz Ziemi

Uczeń:

·  dokonuje podziału nauk geograficznych na dyscypliny

·  wymienia źródła informacji geograficznej

·  wymienia metody badań geograficznych

·  wymienia rodzaje wykresów
i diagramów

·  podaje definicje mapy i skali

·  wymienia elementy mapy

·  określa rodzaje map

·  wyróżnia rodzaje skal

·  omawia i czyta legendę mapy

·  rozpoznaje rodzaje map

·  opisuje dowolny obszar na podstawie mapy turystyczno-topograficznej

Uczeń:

·     opisuje przedmiot i cele badań geograficznych

·     wymienia źródła informacji potrzebne do charakterystyki własnego regionu

·     konstruuje plan pracy dla wybranego problemu badawczego w zakresie geografii

·     wymienia funkcje GIS

·     klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria

·     porównuje i szereguje skale

·     posługuje się podziałką mapy

·     wymienia najczęściej stosowane metody prezentowania informacji
na mapach

·     rozróżnia formy rzeźby na mapie, analizując układ poziomic

·     podaje przykłady wykorzystania mapy topograficznej

·     odnajduje na mapie obiekty geograficzne przedstawione
na fotografii

Uczeń:

·     określa miejsce geografii wśród innych nauk

·     omawia źródła informacji geograficznej, ich przydatność
i możliwości wykorzystania

·     przedstawia podstawowe ilościowe
i jakościowe metody badań geograficznych oraz możliwości ich wykorzystania na wybranych przykładach

·     opracowuje kwestionariusz ankiety
na wybrany temat dotyczący problemu badawczego

·     wyjaśnia, na czym polega cyfrowa metoda prezentacji zjawisk GIS

·     stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego

·     interpretuje dane liczbowe przedstawione za pomocą tabeli, wykresów i diagramów

·     analizuje źródła kartograficzne oraz formułuje wnioski na ich podstawie

·     stosuje różne rodzaje skal
i przekształca je

·     posługuje się skalą mapy do obliczenia odległości i powierzchni

·     wyróżnia graficzne i kartograficzne metody przedstawiania informacji geograficznej

·     posługuje się mapą hipsometryczną

·     podaje przykłady zastosowania różnego rodzaju map

·     wskazuje różnice w sposobie przedstawiania rzeźby na mapie topograficznej i mapie ogólnogeograficznej

·     oblicza skalę mapy na podstawie odległości lub powierzchni

·     orientuje mapę topograficzną
w terenie

Uczeń:

·     wykazuje interdyscyplinarny charakter nauk geograficznych

·     wymienia przykłady informacji pozyskiwanych na podstawie obserwacji i pomiarów prowadzonych w terenie

·     prezentuje i analizuje cechy środowiska geograficznego za pomocą GIS

·     tworzy dokumentację obserwacji terenowych za pomocą odbiornika GPS (smartfona)

·     oblicza skalę mapy na podstawie odległości lub powierzchni

·     porównuje metody jakościowe
i metody ilościowe prezentacji zjawisk na mapach

·     określa przydatność fotografii i zdjęć satelitarnych do pozyskiwania informacji o środowisku geograficznym

·     interpretuje treść fotografii i zdjęć satelitarnych oraz wskazuje wady
i zalety każdego z przedstawionych obszarów

·     czyta i interpretuje treści różnych rodzajów map

·     charakteryzuje działania systemu nawigacji satelitarnej GPS

 

Uczeń:

·     podaje przykłady praktycznego zastosowania geografii

·     przedstawia możliwości wykorzystania różnych źródeł informacji geograficznych i ocenia ich przydatność

·     omawia przykłady wykorzystania narzędzi GIS do analiz zróżnicowania przestrzennego środowiska geograficznego

·     dostrzega i określa związki przyczynowo-skutkowe między elementami środowiska na danym terenie na podstawie mapy cyfrowej

·     przeprowadza wywiad i opracowuje wyniki z zajęć terenowych

·     wykazuje przydatność fotografii i zdjęć satelitarnych do pozyskiwania informacji o środowisku geograficznym

·     prezentuje przykłady technologii informacyjno-komunikacyjnych
i geoinformacyjnych do pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania
i prezentacji informacji geograficznych

·     określa współrzędne geograficzne
na mapie oraz z wykorzystaniem GPS

II.   Ziemia we wszechświecie

Uczeń:

·     posługuje się terminami: planeta, księżyc, planetoida, meteoroida, kometa

·     wymienia ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny

·     wymienia planety Układu Słonecznego

·     opisuje teorię heliocentryczną

·     wyjaśnia znaczenie terminów: ruch obiegowy, wysokość górowania Słońca, noc polarna i dzień polarny

·     podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi

·     wydziela strefy oświetlenia Ziemi i ich granice

·     wyjaśnia znaczenie terminów: ruch obrotowy, czas uniwersalny i czas strefowy

·     podaje cechy ruchu obrotowego

·     podaje parametry fizyczne Słońca

·     wymienia fazy Księżyca

·     wymienia rodzaje czasów na Ziemi

Uczeń:

·     charakteryzuje i porównuje planety Układu Słonecznego, w tym Ziemię

·     porównuje teorię heliocentryczną
z teorią geocentryczną

·     opisuje Słońce jako gwiazdę

·     opisuje cechy ruchu obiegowego Ziemi na podstawie schematu

·     podaje przyczyny zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku

·     omawia czas trwania zmian długości dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych

·     podaje różnice między horyzontem
a widnokręgiem

·     omawia widomą wędrówkę Słońca nad horyzontem na podstawie schematu

·     wyjaśnia występowanie faz Księżyca
na podstawie schematu

·     charakteryzuje czas uniwersalny i czas strefowy

·     podaje nazwy europejskich stref czasowych

Uczeń:

·     rozpoznaje gwiazdozbiory nieba północnego

·     podaje cechy Ziemi odróżniające ją od innych planet Układu Słonecznego

·     przedstawia następstwa ruchu obiegowego Ziemi

·     opisuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi

·     przedstawia konsekwencje ruchu obrotowego Ziemi

·     charakteryzuje zaćmienie Słońca
i Księżyca na podstawie ilustracji

·     wyjaśnia przyczyny zróżnicowania czasu na Ziemi

·     analizuje mapę stref czasowych

·  oblicza czas słoneczny dowolnego miejsca na Ziemi na podstawie różnicy długości geograficznej

·     omawia czas urzędowy obowiązujący w niektórych państwach

·     wyjaśnia, czym jest międzynarodowa linia zmiany daty

Uczeń:

·     wyjaśnia teorie pochodzenia i budowy wszechświata

·     omawia powstawanie Układu Słonecznego

·     porównuje cechy budowy planet Układu Słonecznego

·     omawia przyczyny zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku

·     omawia zmiany wysokości górowania Słońca w różnych szerokościach geograficznych

·     oblicza wysokość górowania Słońca na dowolnej szerokości geograficznej
w dniach równonocy i przesileń

·     przedstawia dowody na ruch obrotowy Ziemi

·     podaje przykłady i wskazuje skutki występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego

·     wykazuje zależność miejscowego czasu słonecznego od długości geograficznej

·     oblicza miejscowy czas słoneczny
z uwzględnieniem przekraczania międzynarodowej linii zmiany daty

Uczeń:

·     prezentuje współczesne metody badań kosmicznych i ich znaczenie

·     przedstawia osiągnięcia naukowców,
w tym Polaków, w poznawaniu wszechświata

·     wykazuje zależność między nachyleniem osi ziemskiej a dopływem energii słonecznej do powierzchni Ziemi

·     wyznacza współrzędne geograficzne dowolnego punktu na powierzchni Ziemi na podstawie wysokości górowania Słońca w dniach równonocy i przesileń

·     opisuje przykłady wpływu zmian oświetlenia Ziemi w ciągu roku na życie i działalność człowieka

·     opisuje przykłady wpływu różnic czasu na życie i działalność człowieka

III. Atmosfera

Uczeń:

·     wymienia główne składniki powietrza atmosferycznego

·     wymienia czynniki wpływające
na rozkład temperatury powietrza

·     odczytuje z mapy izoterm temperaturę powietrza na Ziemi

·     wyjaśnia znaczenie terminów: średnia roczna amplituda temperatury powietrza, dobowa amplituda temperatury powietrza

·     wyjaśnia znaczenie terminów: ciśnienie atmosferyczne, wyż baryczny, niż baryczny

·     odczytuje z mapy izobar wartość ciśnienia atmosferycznego

·     wyznacza kierunki wiatrów względem izobar w wyżu i niżu atmosferycznym

·     wskazuje na mapie izobar rozmieszczenie stałych wyżów i niżów atmosferycznych na Ziemi

·     wyjaśnia znaczenie terminów: kondensacja, temperatura punktu rosy, jądra kondensacji, wilgotność powietrza, resublimacja

·     opisuje miary wilgotności powietrza

·     wymienia rodzaje opadów atmosferycznych

·     wymienia przyczyny występowania opadów na Ziemi

·     wymienia i wskazuje na mapie przykładowe obszary o najmniejszych
i największych rocznych sumach opadów na Ziemi

·     wyjaśnia znaczenie terminów: pogoda, prognoza pogody, mapa synoptyczna

·     określa elementy pogody

·     określa z mapy synoptycznej warunki pogodowe

·     wyjaśnia znaczenie terminów: klimat, strefa klimatyczna

·     podaje przykład klimatu lokalnego

·     wskazuje na mapie główne strefy klimatyczne na Ziemi

·     opisuje dowolną strefę klimatyczną
na Ziemi na podstawie mapy

·     podaje przykłady klimatów astrefowych

Uczeń:

·     opisuje zróżnicowanie temperatury
i ciśnienia powietrza w przekroju pionowym atmosfery

·     opisuje czynniki wpływające na rozkład temperatury powietrza

·     omawia rozkład temperatury powietrza w styczniu i w lipcu
na podstawie mapy

·     omawia roczne amplitudy temperatury powietrza na Ziemi na podstawie mapy tematycznej

·     wskazuje obszary, w których zaznacza się wpływ prądów morskich
i wysokości bezwzględnych
na temperaturę powietrza

·     omawia rozkład ciśnienia atmosferycznego na Ziemi w styczniu
i w lipcu na podstawie mapy

·     podaje przyczyny ruchu powietrza

·     podaje przykłady obszarów objętych wiatrami stałymi

·     wyjaśnia proces powstawania pasatów

·     wymienia czynniki wpływające
na rozkład opadów atmosferycznych

·     opisuje zróżnicowanie opadów
na Ziemi na podstawie mapy

·     wyróżnia rodzaje frontów atmosferycznych i je omawia

·     wymienia sposoby pozyskiwania danych meteorologicznych

·     charakteryzuje pogodę panującą
na wybranym obszarze na podstawie mapy synoptycznej

·     wyjaśnia, co to jest klimat lokalny

·     analizuje klimatogramy głównych stref klimatycznych

·     rozpoznaje strefę klimatyczną
na podstawie opisu lub klimatogramu

·     podaje cechy klimatu górskiego

Uczeń:

·     opisuje warstwową budowę atmosfery na podstawie schematu

·     charakteryzuje zjawiska i procesy zachodzące w różnych warstwach atmosfery

·     porównuje rozkład temperatury
w poszczególnych porach roku na półkuli północnej i półkuli południowej

·     oblicza średnią roczną temperaturę powietrza dla wybranej stacji meteorologicznej

·     oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza

·     wykazuje zależność ciśnienia atmosferycznego od temperatury powietrza

·     odróżnia prądy konwekcyjne (wstępujące i zstępujące) od wiatrów

·     analizuje powstawanie ośrodków barycznych na podstawie schematu

·     omawia krążenie powietrza
w ośrodkach barycznych na półkuli północnej i półkuli południowej
na podstawie schematu

·     wskazuje na mapie obszary występowania wiatrów stałych, okresowych i lokalnych

·     przedstawia warunki niezbędne do powstania opadu atmosferycznego

·     wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu opadów atmosferycznych
na Ziemi

·     rozpoznaje rodzaje opadów i osadów atmosferycznych

·     odróżnia front ciepły od frontu chłodnego na podstawie ich budowy
i towarzyszących im zjawisk atmosferycznych

·     przedstawia podstawy prognozowania pogody

·     podaje przykłady obszarów, na których występują zmienne warunki pogodowe w ciągu roku

·     porównuje uproszczoną mapę pogody z mapą synoptyczną

·     wyjaśnia znaczenie prognozowania pogody dla gospodarki

·     omawia czynniki klimatotwórcze kształtujące klimat na Ziemi

·     wymienia obszary o specyficznym klimacie lokalnym w Polsce

·     opisuje typy klimatów na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej

·     wykazuje różnice między klimatem morskim a klimatem kontynentalnym

·     opisuje klimaty strefowe i astrefowe

·     wymienia przykłady zmian klimatu

Uczeń:

·     opisuje pole magnetyczne Ziemi
na podstawie infografiki

·     wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury powietrza
na Ziemi

·     omawia roczny przebieg temperatury powietrza we własnym regionie
na podstawie klimatogramu

·     oblicza temperaturę powietrza na podstawie gradientu adiabatycznego

·     wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ciśnienia atmosferycznego na Ziemi

·     wyjaśnia na podstawie schematu, czym jest globalna cyrkulacja atmosferyczna

·     wyjaśnia genezę wiatrów stałych, okresowych i lokalnych

·     omawia na podstawie klimatogramu wielkość rocznej sumy opadów atmosferycznych we własnym regionie

·     opisuje zjawiska towarzyszące ciepłym i chłodnym frontom atmosferycznym

·     analizuje mapy synoptyczne i zdjęcia satelitarne w celu przygotowania prognozy pogody

·     przedstawia na wybranych przykładach wpływ czynników meteorologicznych
i geograficznych na poszczególne elementy pogody

·     charakteryzuje i porównuje strefy klimatyczne i typy klimatów na Ziemi
i uzasadnia ich zasięgi

·     rozpoznaje strefę klimatyczną i typ klimatu na podstawie rocznego przebiegu temperatury powietrza
 i sum opadów atmosferycznych

·     wymienia przyczyny i skutki zmian klimatu

Uczeń:

·   omawia znaczenie atmosfery dla życia na Ziemi

·   wykazuje związek między budową atmosfery a zjawiskami i procesami meteorologicznymi

·   omawia zjawisko inwersji temperatury powietrza

·   formułuje prawidłowości dotyczące zróżnicowania rocznej amplitudy temperatury powietrza na Ziemi

·   omawia ekstremalne wartości temperatury na świecie

·   wskazuje na mapie obszary występowania ekstremalnych temperatur na Ziemi

·   wyjaśnia mechanizm cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej i w wyższych szerokościach geograficznych

·   wyjaśnia przyczyny występowania strefy podwyższonego i obniżonego ciśnienia na kuli ziemskiej

·   omawia znaczenie wiatrów stałych, okresowych i lokalnych dla przebiegu pogody

·   wyjaśnia przyczyny występowania dużych sum opadów atmosferycznych w strefie klimatów równikowych

·   omawia charakterystyczne zmiany pogody w czasie przemieszczania się frontów atmosferycznych

·   interpretuje meteorologiczne zdjęcia satelitarne

·   wyjaśnia przyczyny modyfikujące przebieg stref klimatycznych

·   wyjaśnia, na czym polega strefowość klimatów na Ziemi

·   wyjaśnia wpływ lokalnych czynników
na klimat wybranych regionów

·   omawia globalne i lokalne zmiany klimatu, ich przyczyny i skutki

IV. Hydrosfera

Uczeń:

·     wyjaśnia znaczenie terminu hydrosfera oraz podaje charakterystyczne cechy hydrosfery

·     przedstawia podział wszechoceanu
na mapie świata

·     wyjaśnia, czym różni się morze
od oceanu

·     wymienia rodzaje mórz

·     wskazuje na mapie wybrane morza
i zatoki i podaje ich nazwy

·     wymienia cechy wody morskiej

·     odczytuje z mapy zasolenie wody
na podstawie izohalin

·     wymienia rodzaje prądów morskich

·     rozróżnia rodzaje pływów morskich

·     wyjaśnia znaczenie terminów: rzeka, dorzecze, system rzeczny, zlewisko

·     wyróżnia rodzaje rzek

·     wskazuje na mapie świata przykładowe rzeki główne, systemy rzeczne
i zlewiska

·     wymienia podstawowe typy ustrojów rzecznych

·     wymienia kryteria klasyfikacji jezior

·     wymienia funkcje sztucznych zbiorników wodnych

·     wyjaśnia znaczenie terminów: lodowiec górski, lądolód, granica wiecznego śniegu

·     wymienia formy występowania lodu
na Ziemi

·     wymienia typy lodowców górskich

·     wskazuje na mapie obszary występowania wód artezyjskich
na Ziemi

·     wymienia obszary występowania gejzerów

 

Uczeń:

·     przedstawia bilans wodny na Ziemi
i jego zróżnicowanie w różnych warunkach klimatycznych

·     wskazuje na mapie obszary o deficycie oraz nadmiarze wody

·     wymienia cechy fizykochemiczne wód morskich

·     charakteryzuje gęstość wody morskiej

·     wymienia rodzaje ruchów wody morskiej

·     przedstawia rozkład prądów morskich na świecie na podstawie mapy

·     omawia genezę tsunami

·     wymienia przyczyny powstawania pływów morskich

·     omawia system rzeczny wraz
z dorzeczem na podstawie schematu

·     charakteryzuje na podstawie mapy sieć rzeczną na poszczególnych kontynentach

·     wymienia rodzaje zasilania rzek

·     omawia rozmieszczenie jezior na kuli ziemskiej

·     wskazuje na mapie największe sztuczne zbiorniki wodne

·     wyjaśnia różnicę między lodowcem górskim a lądolodem

·     wymienia części składowe lodowca górskiego

·     wskazuje na mapie świata obszary występowania lodowców górskich
i lądolodów

·     wskazuje na mapie świata obszary występowania wieloletniej zmarzliny

·     charakteryzuje rodzaje wód podziemnych na podstawie schematu

·     analizuje schemat basenu artezyjskiego

·     omawia powstawanie źródeł i ich rodzaje na podstawie ilustracji

 

Uczeń:

·     analizuje rodzaje i wielkość zasobów wodnych na Ziemi

·     podaje przyczyny zróżnicowania zasolenia wód morskich

·     oblicza zasolenie wody w procentach

·     wyjaśnia przyczyny zróżnicowania zasolenia mórz

·     omawia problem zanieczyszczenia wód morskich

·     podaje przyczyny występowania poszczególnych rodzajów ruchów wody morskiej

·     omawia falowanie wiatrowe
i przyczyny powstawania fal morskich

·     charakteryzuje prądy morskie, ich rodzaje oraz rozkład na świecie

·     omawia skutki tsunami

·     omawia mechanizm powstawania pływów wskutek oddziaływania Księżyca i Słońca

·     określa rolę rzek w obiegu wody
na Ziemi

·     omawia przyczyny zróżnicowania sieci rzecznej na Ziemi

·     opisuje cechy ustrojów rzecznych
na świecie

·     przedstawia uwarunkowania występowania jezior na Ziemi

·     analizuje plany batymetryczne wybranych jezior

·     porównuje kształt i głębokość jezior różnych typów

·     opisuje warunki powstawania lodowców

·     omawia proces powstawania lodu lodowcowego

·     opisuje cechy lądolodu Antarktydy
i Grenlandii

·   omawia warunki powstawania wieloletniej zmarzliny

·   klasyfikuje wody podziemne

·   charakteryzuje wody artezyjskie
i subartezyjskie oraz podaje różnice między nimi

·   przedstawia warunki powstawania źródeł

·   opisuje typy wód mineralnych

Uczeń:

·     przedstawia zróżnicowanie temperatury wód oceanicznych

·     wyjaśnia przyczyny zróżnicowania termicznego mórz w układzie pionowym i układzie poziomym

·     objaśnia mechanizm powstawania powierzchniowych prądów morskich
i ich układ

·     wyjaśnia powstawanie upwellingu przybrzeżnego na podstawie ilustracji

·     prezentuje ustrój rzeki płynącej najbliżej szkoły

·     omawia znaczenie przyrodnicze
i gospodarcze wielkich rzek na wybranym przykładzie ze świata

·     charakteryzuje genetyczne typy jezior

·     rozpoznaje wybrane typy genetyczne jezior na podstawie planów batymetrycznych

·     wyjaśnia przyczyny odmiennej wysokości występowania granicy wiecznego śniegu w różnych szerokościach geograficznych

·     charakteryzuje typy lodowców górskich na podstawie fotografii oraz ilustracji

·   omawia proces powstawania bariery lodowej i góry lodowej

·   przedstawia uwarunkowania występowania wód podziemnych

·   omawia mechanizm funkcjonowania gejzerów

 

Uczeń:

·   wykazuje znaczenie wody dla funkcjonowania systemu przyrodniczego Ziemi

·   omawia wpływ prądów morskich
na życie i gospodarkę człowieka

·   omawia ruch cząsteczek wody podczas falowania oraz parametry fali na podstawie schematu

·   omawia mechanizm ENSO i jego wpływ na środowisko geograficzne

·   wykazuje na przykładach zależność sieci rzecznej od budowy geologicznej
i rzeźby terenu

·   rozpoznaje ustrój rzeczny wybranych rzek świata, Europy i Polski

·   omawia znaczenie jezior w życiu
i działalności człowieka

·   omawia wpływ zanikania pokrywy lodowej w obszarach okołobiegunowych na środowisko geograficzne

·   omawia znaczenie gospodarcze wód podziemnych

 

V.   Procesy wewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi

Uczeń:

·  wyjaśnia znaczenie terminów: litosfera, skorupa ziemska, prądy konwekcyjne

·  wymienia warstwy wnętrza Ziemi

·  wymienia główne pierwiastki i minerały budujące skorupę ziemską

·  wyjaśnia znaczenie terminów: skała, minerał

·  wymienia główne rodzaje skał występujących na Ziemi

·  wyjaśnia, czym są procesy endogeniczne i klasyfikuje je

·  wskazuje na mapie główne płyty litosfery i ich granice, grzbiety śródoceaniczne, strefy subdukcji i ryftu

·  wymienia orogenezy w historii Ziemi

·  wymienia deformacje tektoniczne

·  wyjaśnia znaczenie terminów: plutonizm, wulkanizm, trzęsienia ziemi, obszary sejsmiczne, obszary asejsmiczne

·  odróżnia intruzje zgodne od niezgodnych

·  odróżnia wulkany czynne od wygasłych

·  wymienia produkty erupcji wulkanicznych

·  podaje różnicę między epicentrum
a hipocentrum trzęsienia ziemi

·  podaje przykłady wybranych trzęsień ziemi występujących na świecie

·  wyjaśnia znaczenie terminu ruchy izostatyczne

·  odczytuje dane z krzywej hipsograficznej

·  wskazuje na mapie najgłębsze rowy oceaniczne na Ziemi i podaje ich nazwy

·  wyjaśnia znaczenie terminu skamieniałość przewodnia

Uczeń:

·     opisuje cechy budowy wnętrza Ziemi

·     wymienia powierzchnie nieciągłości we wnętrzu Ziemi

·     podaje różnice między minerałem
a skałą

·     rozpoznaje minerały skałotwórcze

·     opisuje warunki powstawania różnych rodzajów skał

·     podaje przykłady skał o różnej genezie

·     wskazuje na mapie obszary występowania najbardziej rozpowszechnionych skał

·     omawia podstawowe założenia teorii tektoniki płyt litosfery

·     prezentuje typy granic płyt litosfery
z wykorzystaniem mapy tematycznej

·     wymienia typy genetyczne gór

·     podaje przykłady różnych typów genetycznych gór

·     opisuje warunki powstawania wulkanów na podstawie schematu

·     omawia rozmieszczenie wulkanów
na Ziemi

·     przedstawia rodzaje trzęsień ziemi

·     wskazuje na mapie rozmieszczenie obszarów sejsmicznych na Ziemi

·     charakteryzuje ukształtowanie poziome i pionowe powierzchni Ziemi

·     omawia podział dziejów Ziemi

·     omawia etapy powstawania skamieniałości na podstawie schematu

Uczeń:

·     opisuje skład chemiczny i właściwości fizyczne poszczególnych warstw wnętrza Ziemi

·     opisuje stopień geotermiczny

·     wskazuje różnice między skorupą kontynentalną a skorupą oceaniczną

·     charakteryzuje wybrane skały o różnej genezie

·     rozpoznaje wybrane skały

·     wymienia przyczyny wzajemnego przemieszczania się płyt skorupy ziemskiej

·     omawia procesy spredingu i subdukcji na podstawie infografiki

·     wskazuje na mapie świata przykłady gór powstałych w wyniku kolizji płyt litosfery

·     charakteryzuje typy genetyczne gór
i podaje ich cechy

·     rozpoznaje na podstawie schematów deformacje tektoniczne

·     omawia procesy plutoniczne i podaje ich skutki

·     charakteryzuje typy intruzji magmatycznych

·     omawia budowę wulkanu

·     wskazuje na mapie ważniejsze wulkany i określa ich położenie w stosunku
do granic płyt litosfery

·     omawia przyczyny trzęsień ziemi

·     charakteryzuje skalę Richtera i skalę Mercallego

·     przedstawia rozchodzenie się fal sejsmicznych na podstawie ilustracji

·     omawia wielkie formy ukształtowania lądów i dna oceanicznego

·     wskazuje na mapie batymetrycznej wielkie formy dna oceanicznego

·     omawia metody odtwarzania dziejów Ziemi

·     przedstawia najważniejsze wydarzenia geologiczne i przyrodnicze w dziejach Ziemi (fałdowania, transgresje
i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego)

·     rozpoznaje okres geologiczny
na podstawie opisu

Uczeń:

·     opisuje zmiany temperatury, ciśnienia
i gęstości zachodzące we wnętrzu Ziemi wraz ze wzrostem głębokości

·     oblicza temperaturę w głębi skorupy ziemskiej na podstawie stopnia geotermicznego

·     przedstawia genezę skał magmowych, osadowych i przeobrażonych

·     przedstawia gospodarcze zastosowanie skał

·     wyjaśnia mechanizm działania prądów konwekcyjnych

·     charakteryzuje powstawanie gór
w wyniku kolizji płyt litosfery
na podstawie schematu

·     podaje przykłady świadczące o ruchach pionowych skorupy ziemskiej

·     opisuje etapy powstawania gór fałdowych i zrębowych

·     omawia wpływ ruchu płyt litosfery
na genezę procesów endogenicznych

·     prezentuje typy wulkanów ze względu na przebieg erupcji i rodzaj materiału

·     podaje przykłady negatywnych
i pozytywnych skutków erupcji wulkanicznych

·     wykazuje zależność między ruchami płyt skorupy ziemskiej
a rozmieszczeniem wulkanów

·     wykazuje zależność między ruchami płyt skorupy ziemskiej a obszarami występowania trzęsień ziemi

·     wskazuje negatywne skutki trzęsień ziemi i erupcji wulkanicznych

·     omawia wpływ procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Ziemi

·     analizuje tabelę stratygraficzną

·     wyjaśnia znaczenie skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi

·     analizuje oraz interpretuje mapy, odkrywki geologiczne
i przekroje geologiczne

Uczeń:

·     wskazuje wpływ budowy wnętrza Ziemi na genezę procesów endogenicznych

·     podaje przykłady występowania
i wykorzystania skał we własnym regionie

·     wyjaśnia wpływ procesów geologicznych na powstawanie głównych struktur tektonicznych
na wybranych przykładach

·     wskazuje różnice w procesach powstawania wybranych gór,
np. Himalajów i Andów

·     wymienia przykłady wpływu zjawisk wulkanicznych na środowisko przyrodnicze i działalność człowieka

·     podczas lekcji w terenie rozpoznaje rodzaje skał

·     omawia zależność pomiędzy wiekiem orogenezy a wysokością gór

·     podaje przykłady skutków występowania procesów izostatycznych

·     wykazuje zależność wielkich form rzeźby terenu od budowy skorupy ziemskiej na przykładach ze świata
i z Europy

·     prezentuje zasady ustalania wieku względnego i wieku bezwzględnego skał oraz wydarzeń geologicznych

·     rozpoznaje okres geologiczny na podstawie zestawu skamieniałości przewodnich

·     odtwarza wydarzenia geologiczne
i przyrodnicze w dziejach Ziemi
na podstawie odkrywki geologicznej i przekroju geologicznego

VI. Procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi

Uczeń:

·     klasyfikuje procesy egzogeniczne kształtujące powierzchnię Ziemi

·     wyjaśnia znaczenie terminów: wietrzenie, zwietrzelina

·     wyróżnia rodzaje wietrzenia (fizyczne, chemiczne, biologiczne)

·     wymienia produkty wietrzenia

·     wymienia rodzaje ruchów masowych

·     wyjaśnia znaczenie terminu kras

·     wymienia skały rozpuszczalne przez wodę

·     wymienia podstawowe formy krasowe

·     wymienia elementy doliny rzecznej
na podstawie schematu

·     wymienia rodzaje erozji rzecznej

·     wymienia typy ujść rzecznych

·     wskazuje na mapie delty i ujścia lejkowate

·     wyjaśnia znaczenie terminów: lodowiec górski, lądolód

·     wymienia rodzaje moren

·     rozróżnia formy rzeźby terenu powstałe wskutek działalności lodowców górskich i lądolodów
na ilustracji oraz fotografii

·     wyjaśnia znaczenie terminów: abrazja, klif, plaża, mierzeja

·     wymienia czynniki kształtujące wybrzeża morskie

·     wymienia czynniki wpływające
na intensywność rzeźbotwórczej działalności wiatru

·     wymienia rodzaje wydm

·     wymienia rodzaje pustyń

·     podaje nazwy największych pustyń
na Ziemi

Uczeń:

·     wymienia czynniki wpływające
na efekty procesów zewnętrznych

·     wymienia czynniki decydujące
o intensywności wietrzenia na kuli ziemskiej

·     omawia procesy krasowe

·     omawia właściwości rozpuszczające wody

·     odróżnia formy krasu powierzchniowego od krasu podziemnego

·     odróżnia terasę zalewową od terasy nadzalewowej

·     odróżnia erozje wgłębną, wsteczną
i boczną

·     wskazuje na mapie delty i ujścia lejkowate

·     wymienia formy rzeźby terenu powstałe wskutek rzeźbotwórczej działalności lodowców

·     omawia powstawanie różnych typów moren

·     wymienia przykłady niszczącej
i budującej działalności morza

·     rozróżnia typy wybrzeży na podstawie map i fotografii

·     wymienia formy terenu powstałe
w wyniku rzeźbotwórczej działalności wiatru

·     wyjaśnia różnice między wydmą paraboliczną a barchanem

Uczeń:

·     omawia procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja)

·     charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego, chemicznego
i biologicznego

·     przedstawia formy i produkty powstałe w wyniku poszczególnych rodzajów wietrzenia

·     omawia rozwój rzeźby terenu powstałej pod wpływem ruchów masowych

·     przedstawia czynniki wpływające
na przebieg zjawisk krasowych

·     przedstawia uwarunkowania tempa rozpuszczania skał

·     omawia cechy rzeźby krasowej

·     wskazuje na mapie obszary krasowe znane na świecie, w Europie i w Polsce

·     porównuje cechy rzeki w biegach górnym, środkowym i dolnym

·     rozpoznaje na rysunkach i fotografiach formy powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności rzek

·     charakteryzuje typy ujść rzecznych
na podstawie mapy i zdjęć satelitarnych

·     klasyfikuje formy rzeźby polodowcowej na formy erozyjne i formy akumulacyjne

·     charakteryzuje formy rzeźby terenu powstałe wskutek działalności lodowców górskich i lądolodów

·     wymienia czynniki wpływające
na tempo cofania się wybrzeży klifowych

·     przedstawia proces powstawania mierzei na podstawie schematu

·     charakteryzuje formy rzeźby terenu powstałe wskutek rzeźbotwórczej działalności morza (klif, mierzeja)

·     omawia uwarunkowania procesów eolicznych

·     omawia warunki tworzenia się wydm

Uczeń:

·     omawia intensywność poszczególnych rodzajów wietrzenia na Ziemi na podstawie schematu

·     omawia skutki procesu wietrzenia

·     omawia genezę wybranych form krasowych powierzchniowych
i podziemnych

·     omawia skutki ruchów masowych

·     omawia sposoby zapobiegania ruchom masowych wymienia etapy rozwoju form krasu powierzchniowego

·     podaje cechy rzeźbotwórczej działalności rzeki – erozji, transportu, akumulacji – w jej górnym, środkowym i dolnym biegu

·     analizuje powstawanie meandrów
na podstawie schematu

·     opisuje niszczącą, transportową
i akumulacyjną działalność lodowców

·     charakteryzuje krajobraz młodoglacjalny

·     omawia procesy i formy na wybrzeżu stromym

·     porównuje typy wybrzeży morskich oraz podaje ich podobieństwa i różnice

·     charakteryzuje niszczącą, transportującą i budującą działalność wiatru

·     rozróżnia formy rzeźby erozyjnej
i akumulacyjnej działalności wiatru
na podstawie fotografii

Uczeń:

·     wyjaśnia przyczyny zróżnicowania procesów rzeźbotwórczych rzek, wiatru, lodowców i lądolodów, mórz oraz wietrzenia

·     omawia skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców
i lądolodów, mórz oraz wietrzenia

·     wykazuje wpływ czynników przyrodniczych i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe

·     przedstawia przykłady ograniczeń
w zakresie zagospodarowania terenu, wynikające z budowy geologicznej podłoża, rzeźby terenu
i grawitacyjnych ruchów masowych

·     wyjaśnia przyczyny zróżnicowania procesów rzeźbotwórczych (erozji
i akumulacji) na poszczególnych odcinkach rzeki (górnym, środkowym
i dolnym)

·     opisuje fazy rozwoju zakola rzecznego
i powstawanie starorzecza
na podstawie ilustracji

VII.               Pedosfera i biosfera

Uczeń:

·     wyjaśnia znaczenie terminów: gleba, przydatność rolnicza gleb, żyzność, urodzajność

·     rozróżnia gleby strefowe, śródstrefowe
i niestrefowe

·     rozróżnia podstawowe profile glebowe

·     wyjaśnia znaczenie terminu formacje roślinne

·     podaje nazwy formacji roślinnych

·     wskazuje na mapie zasięg występowania głównych stref roślinnych

·     wymienia charakterystyczne gatunki roślinne w każdej ze stref roślinnych

·     wymienia piętra roślinne
na przykładzie Tatr

Uczeń:

·     charakteryzuje najważniejsze poziomy glebowe na podstawie ilustracji profili glebowych

·     wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych typów gleb strefowych
i niestrefowych

·     podaje charakterystyczne cechy głównych stref roślinnych na Ziemi

·     porównuje piętrowość w wybranych górach świata

Uczeń:

·     przedstawia uwarunkowania powstawania gleb

·     omawia podstawowe profile glebowe

·     omawia cechy głównych typów gleb strefowych, śródstrefowych
i niestrefowych

·     wyjaśnia różnicę między żyznością
a urodzajnością

·     opisuje rozmieszczenie i warunki występowania głównych stref roślinnych na świecie

·     charakteryzuje piętra roślinne na wybranych obszarach górskich

·     podaje wspólne cechy piętrowości
na przykładzie wybranych gór świata

Uczeń:

·     charakteryzuje czynniki glebotwórcze
i procesy glebotwórcze

·     dopasowuje do profili glebowych odpowiednie nazwy gleb

·     omawia przydatność rolniczą wybranych typów gleb na świecie

·     omawia czynniki wpływające
na piętrowe zróżnicowanie roślinności na Ziemi

Uczeń:

·     analizuje profil glebowy i rozpoznaje proces glebotwórczy

·     wskazuje przyczyny zróżnicowania profili glebowych poszczególnych typów gleb

·     wskazuje zależność między klimatem
a występowaniem typów gleb
i formacji roślinnych w układzie strefowym

·     wykazuje zależność szaty roślinnej
od wysokości nad poziomem morza

Warsztaty terenowe

Uczeń:

·     rozpoznaje ogólną budowę skał w odkrywce geologicznej

Uczeń:

·     porządkuje chronologicznie wydarzenia geologiczne w odkrywce geologicznej

·     wymienia struktury tektoniczne
oraz ich elementy składowe widoczne w odkrywce geologicznej

Uczeń:

·     analizuje odkrywkę geologiczną i na jej podstawie wnioskuje o przeszłości geologicznej regionu

·     rozpoznaje efekt procesów rzeźbotwórczych zachodzących
w miejscu obserwacji terenowych

Uczeń:

·     analizuje mapę geologiczną obszaru, na którym są prowadzone zajęcia terenowe, i porównuje ją
z informacjami odczytanymi z odkrywki geologicznej

·     dokonuje obserwacji procesów geologicznych i geomorfologicznych zachodzących w okolicy miejsca zamieszkania

Uczeń:

·     dostrzega prawidłowości dotyczące procesów geologicznych
i geomorfologicznych w miejscu obserwacji